Als je dan zo slim bent, waarom ben jij niet rijk? Dat is de vraag waarop bijna alle columnisten en andere betweters in het debat over de Kredietcrisis een antwoord schuldig moeten blijven. Zoniet Warren Buffett, sinds 1965 de president van Berkshire Hathaway. Al meer dan veertig jaar groeit de waarde van zijn investeringsfonds jaarlijks met meer dan twintig procent. Dat maakte hem één van de drie rijkste Amerikanen. Hij heeft de charmante gewoonte ieder jaar in een brief publiek verantwoording af te leggen over zijn beleid en vervolgens zonder pardon zijn mening te geven over de staat der natie.

Dit jaar legt Buffett in zijn brief de volle schuld van de kredietcrisis bij foutief risico management. Bestuurders van financiële instellingen zouden alleen die risico’s mogen nemen waarvoor zij in het geheel met hun persoonlijk vermogen verantwoordelijkheid voor nemen. Het mag nooit zo zijn als bij de grootste vier fiasco’s van de laatste twee jaar, dat aandeelhouder een verlies lijden van $ 500 miljard en de belangrijkste bestuurders, zoals Dick Fuld van Lehman Brothers en Jimmy Cayne van Bear Stearns, uit kunnen stappen met behoud van een persoonlijke winst van vele honderden miljoenen. De Europese casinobankiers zijn er persoonlijk ook niet slecht vanaf gekomen.

Alle andere factoren in de kredietcrisis zijn secundair. Buffet weigert de schuld te geven aan een noodlottige samenloop van omstandigheden, zoals we zo vaak moeten aanhoren van Nederlandse bankiers. Ook spreekt de raskapitalist niet over een gebrek aan toezicht of over een teveel aan juridische belemmeringen van de centrale bank.

Eerder legde ik (Technisch Weekblad januari 2009) de schuld aan de crisis bij het gebrek aan transparantie en de ondoorzichtige producten van Financial Engineering zoals credit- default swaps, waardoor complexe risico’s werden berekend door computermodellen zoals het VaR-model. Deze werden door talrijke beurshandelaren toegepast maar slechts door een kleine groep wiskundigen begrepen. De bestuurders van de banken delegeerden het management van de risico’s aan Risk Officers die op hun beurt vertrouwden op de sommen van Financial Engineering. Buffett is van mening dat bestuurders die met hun eigen vermogen aansprakelijk zijn, zich wel degelijk zullen vergewissen van echte risico’s achter de computermodellen. En daar valt wat voor te zeggen. Bij Berkshire is eigenaar Buffett zelf de Risk Officer.

De kern van Buffetts boodschap over risico management is, denk ik, dat het evenwicht tussen bonus en malus, tussen beloning en straf, bewaakt moet worden. Dat moet het uitgangspunt zijn van alle governance. Het maximeren van de bonus is een populistisch schijngevecht. Dat geldt niet alleen voor bankiers, maar ook voor ingenieurs die de daken van zwembaden construeren, maagdarm chirurgen en bouwers van de N/Z lijn in Amsterdam, zowel aannemers als wethouders. Maar nu eerst het financiële stelsel. De uitdaging aan Europa is om het kapitalistische principe van Buffett om te zetten in degelijke Europese regulering.