Met behulp van wat flessen cider en wijn lukte het Eymert en mij onbespied lange gesprekken te voeren met Russische studenten, meestal ergens achteraf in het donker op een trapportaal of een binnenplaats uit het zicht. Deze leeftijdgenoten waren zeer trots op de Russische cultuur, pessimistisch over het communisme en steeds op hun hoede voor de politie of verklikkers. Ik herinner me Maxim, die zeer belezen was. Zijn kijk op de jongste geschiedenis stond geheel in het teken van complottheorieën. Maxim’s grootvader was lid geweest van het Politburo, maar na een zuivering onder Stalin was de familie in diskrediet geraakt waardoor zijn eigen kansen op een carrière verkeken waren. Zijn vriend Nikolas, evenzeer hartelijk en een intelligente gesprekspartner, was vooral geïnteresseerd in Bob Dylan, de Rolling Stones, en onze westerse kleren. Zijn grootvader was een bisschop in de Orthodoxe kerk geweest en de familie had nog steeds een antieke icoon in zijn bezit. Deze werd grif geruild voor mijn oude antracietkleurige pak van westerse snit en een lamswollen trui van Eymert. De feitelijke overdracht vond pas plaats na een spannende tocht langs binnenplaatsen en donkere trappenhuizen naar het appartement op de vierde verdieping dat de ouders van Nikolas deelden met twee andere gezinnen.

Vlak voor ons vertrek uit Moskou wandelden we in de richting van een van de grote parken van de stad. In de verte hoorden we steeds duidelijker de onmiskenbare klanken en trillingen in de lucht van een rockconcert. Minder dan een jaar daarvoor waren de Rolling Stones voor het eerst in Nederland geweest. Woodstock en Kralingen lagen nog jaren in het verschiet. Maar hier in een park in Moskou gebeurde het! Eymert en ik begrepen dat het Sovjet systeem op termijn niet bestand zou zijn tegen Rock&Roll, Provo en Civil Rights. We versnelden onze pas. Nog voor dat we ons doel hadden bereik hoorden we plotseling het snerpende geluid van politiefluitjes en knallen van traangas granaten. De stoet van mensen waarin wij liepen vertraagde, kwam langzamerhand tot stilstand, en keerde tenslotte abrupt om. Met vele anderen zetten wij het op een lopen, angstig en boos. De Moskouse politie had nu nog met succes de mensenmenigte verdreven. Maar het was duidelijk dat er een bres was geslagen in de culturele muur rond het sovjet systeem. En daar waren wij getuigen van geweest. Het zou nog een kwart eeuw duren voor de val van de politieke muur.