Het waarschuwen voor de technology fix is een klassiek thema in de kritische maatschappelijke discussie over technische innovatie. Bijvoorbeeld het verzet tegen kernenergie als snelle oplossing voor de energiecrisis. In de jaren zeventig werd in Nederland gedacht dat kernenergie op korte termijn zo goedkoop zou zijn dat we maar zo snel mogelijk het Groningse aardgas moesten uitverkopen aan het buitenland. Binnen enkele jaren zou het immers waardeloos zijn. In Duitsland werden zóveel kerncentrales gepland, en bij uitvoering zou zóveel koelwater worden geloosd, dat de Rijn volgens berekeningen van TNO-ers bij Lobith kokend ons land zou binnenstromen. De kritiek op de Technology Fix van kernenergie kwam gelukkig op tijd. In deze week van het overlijden van de voormalige minister van defensie van de VS, Robert McNamara, moet ook gememoreerd worden dat hij in 1967 de architect was van het onnozele plan een elektrisch hek te bouwen tussen Noord en Zuid Vietnam om een einde te maken aan de Vietnamoorlog.

Het gevaar van de technology fix dreigt in het bijzonder in complexe situaties met een combinatie van overenthousiaste ingenieurs en een kapitaalkrachtige opdrachtgever die niet instaat is, of bereid, zijn behoefte duidelijk te formuleren. Momenteel zijn er zoveel spectaculair falende ICT projecten bij de overheid, dat het tijd is te waarschuwen voor de ICT fix. Minister ter Horst rapporteert deze week in de luwte van de aanstaande zomervakantie aan de Tweede Kamer, dat grote ICT-projecten 527 miljoen euro duurder uitvallen dan gepland. De kosten van de 74 grote projecten zijn samen 2,2 miljard euro. Het project Toeslagen van de Belastingdienst voert de lijst aan met een overschrijding van voorlopig € 85 miljoen. Tijdoverschrijdingen van 5 en 6 jaar worden gemeld.

Acht jaar geleden schreef ik in Technisch Weekblad al eens over het door politieke twisten falende mobiele telefonie project C2000 voor politie en brandweer, dat het technisch onvolwaardig, duur en onveilig was, en gebaseerd op een toen al tien jaar verouderd platform. En dat mijn tienerdochters voor de functionaliteit en vormgeving zeker hun neus zouden ophalen. C2000 werd onlangs toch geïmplementeerd, maar faalde in februari opzichtig bij de vliegramp van Turkish Airlines op Schiphol. Gelukkig hadden de hulpverleners ook hun eigen mobieltjes bij zich.

Deskundigen twisten of de oorzaak van ICT Fix ligt bij de complexiteit van IT of bij de eigenaardigheden van de overheid. Kostenoverschrijdingen en fataal optimisme komen ook voor in de private sector. Maar het grootste nadeel van de overheid ligt in de aard van de besluitvorming. Tijd en geld zijn onvoldoende beperkend. Er is vaak sprake van strijdige doelstellingen, die om de vrede te bewaren niet uitgesproken worden. Eenvoud verliest het daardoor steeds van complexiteit. En dat is tegen de belangrijkste regel van technisch ontwerp.