Sinds het einde van de Koude Oorlog gaan we als samenleving anders om met risico’s. Sinds we niet langer iedere dag – afhankelijk van de bezonnenheid van leiders zoals Chroesjtjov, Mao of Nixon – het risico lopen met honderden miljoenen mensen tegelijk tot as te verbranden, is de angst om onze collectieve veiligheid alleen maar toegenomen. De commotie lijkt toe te nemen naarmate de omvang van de bedreiging afneemt. Steeds weer laait de publieke discussie op over bedreigingen van die veiligheid. Neerstortende vrachtvliegtuigen en vuurwerkrampen leiden tot nationale trauma’s in Nederland. Japan laat zich paralyseren door een aanval met gifgas op de metro. In de VS wordt iedere brief met poedersuiker aangezien voor een poging tot massamoord met anthrax. Iedere hooligan die een e-mail kan versturen legt moeiteloos het Nederlandse treinverkeer rond het Amsterdams CS enkele uren stil uit angst voor een verstopte bom.
Het gaat niet alleen om directe levensbedreiging. We zijn ook bang voor de gevolgen van de datumwisseling op 1 januari 2000 voor onze computers. Weet u nog het Y2K probleem? Een jaar lang stonden de kwaliteitsbladen vol met duistere voorspellingen van deskundigen. Het land zou tot stilstand komen. Na 2 januari 2000 is er nooit meer van gehoord. Momenteel is de energiecrisis, $ 150 voor een vat olie, weer in de mode. Alleen speculanten en bouwers van kernenergiecentrales hebben daar baat bij.

De negatieve gevolgen van onze collectieve angsten overtreffen inmiddels verre de reële bedreigingen. Pechtold mag niet zeggen dat de regering onnodig inspeelt op onze angsten. Maar ik wel. We zijn een samenleving van nerveuze juffershondjes geworden. Mijn excuses aan zowel de jonge vrouwen en de trouwe viervoeters.
Afstandelijk bekeken liggen de werkelijke bedreigingen van ons leven en welzijn elders. Maar slachtoffers van het verkeer en van jeugdkanker zijn statistieken en tellen niet mee. De publieke angst heeft kennelijk aparte oorzaken. Een grote rol wordt gespeeld door de media. Die moeten steeds meer 24/7 luisteraars vasthouden. En angst is een probaat middel. Niemand draait de knop om als er verteld wordt hoe we aan ons einde komen. De politicus doet mee en is gedwongen iedere bedreiging serieus te nemen, wil hij of zij niet als een lichtgewicht te kijk worden gezet. Dat was vroeger wel eens anders. Ten derde is er altijd wel een deskundige te vinden die op TV de bedreiging wil bevestigen, als is het alleen maar omdat zijn bedrijf of instituut daar een economisch belang bij heeft. “Vindt de vereniging van Nederlandse installatiebureaus dat alle hotels en campings in ons land extra gecontroleerd moeten worden op de in Spanje mogelijk dodelijke Legionnella bacterie?”

De echte grote rampen sinds de Koude Oorlog zijn uniek en wezenlijk onvoorspelbaar geweest, bijvoorbeeld Bhopal, de aanval op het WTC, asbest, de orkaan Katrina en, precies een jaar geleden deze week, de tsunami in de Indische Oceaan. De samenleving reageert daarop door naar vermogen de slachtoffers te helpen en op praktische wijze herhaling te voorkomen. Waar angst de overhand heeft gekregen stijgen de negatieve gevolgen op spectaculaire wijze uit boven de oorspronkelijke ramp.

We naderen de Kerst. Juist in de meest donkere tijden moeten we ons niet laten leiden door angst, maar door het licht. Is dat niet de boodschap van Kerstmis?