In 1957 reisde ik met de Ms Nieuwe Amsterdam van de terminal van de Holland Amerika Lijn in Rotterdam naar New York. De reis van 8 dagen is een dierbare en rijke jeugdherinnering. Vijf jaar later waren de H.A.L. diensten naar New York vervangen door straalvliegtuigen die er slechts 8 uur over deden en ook nog veel goedkoper waren. De DC9 en later de Boeing 747 waren een revolutionair succes. Hier leek sprake te zijn van een duidelijk technologisch traject: steeds sneller intercontinentaal personenvervoer voor de massa dankzij steeds krachtiger straalmotoren. Nog weer tien jaar later kwam de Concorde die in slechts enkele uren naar New York vloog. Maar dertig jaar later is de Concorde nog steeds niet meer dan een speeltje voor de allerrijksten, een curiositeit op kosten van de Franse en Britse belasting betalers. Technologische trajecten zijn niet eindeloos. De technologische oplossingen in de ene richting schept nieuwe problemen in een andere, in dit geval geluidsoverlast, parkeerproblemen en beveiliging. Noem het de wet van de Concorde.

Een vergelijkbare dynamiek is er op het gebied van de snelle nieuwsgaring. Sinds de uitvinding van de fotografie zien we de beelden van gebeurtenissen rond de wereld steeds sneller en overvloediger bij ons thuis gebracht. Het allernieuwste is de Talking Head, een video satelliet telefoon ter grootte van een vette laptop PC (5 kilo) die het de verslaggever mogelijk maakt vanuit de bergen in en rond Afghanistan via Inmarsat beelden rechtstreeks naar onze huiskamers te brengen. Het apparaat deed zijn intree met de berichtgeving van de arrestatie van Pinochet in Chili op 27 april vorig jaar. Het kost slechts $ 16.000 en wereldwijd worden er nu al ongeveer 200 gebruikt, vooral door CNN en de BBC. De Talking Head past in de ontwikkeling steeds meer nieuws, vanaf de locatie, snel en zonder nadere redactie, in de huiskamer te brengen. Dit geldt voor de verslaggeving over oorlogen, maar ook over het koningshuis of over de ontslagen bij KPN. Snelle, directe en continue beelden vormen het journalistiek ideaal.

De vroege fotografie in de Amerikaanse Burgeroorlog en de vroege film in Eerste Wereldoorlog waren veel directer en beter in staat de gruwelen van oorlogsvoering in beeld te brengen dan daarvoor de olieverf schilderijen van Admiraal Nelson en Napoleon. Toch zou het duren tot de Vietnam oorlog voordat beeldrapportages zodanig waren dat de oorlogsvoering zelf erdoor werd beïnvloed. De algemene opinie is dat de Vietnam oorlog werd bekort door de onmogelijkheid de gruwelen die dagelijks op de TV werden getoond nog langer te verkopen aan de Amerikaanse burgers als een rechtvaardige oorlog. De vraag is nu wat de invloed zal zijn van het laatst product van dit technologische traject, de Talking Head.

De ‘live’ nieuwsrapportages uit Islamabad, Noord-Afghanistan en Kaboel interesseren me steeds minder. Laat de verslaggever niet rapporteren vanaf het regenachtige Binnenhof, de hekken voor Paleis Noordeinde of het Witte Huis, maar – lekker uit de wind en met tijd voor reflectie – vanuit een studio. Zeker over de oorlog in Afghanistan loont het steeds minder om de onrustige Talking Head beelden te bekijken, en steeds meer om één keer per dag een of twee artikelen in een goede krant te lezen. De voortgang van de techniek in de richting van steeds meer directe beelden vanaf locatie is zichzelf voorbijgelopen. Er is nu zoveel beeld beschikbaar dat de knelpunten anders zijn komen te liggen. De wet van de Concorde is ook van toepassing op de snelle nieuwsgaring.