Een van de graadmeters van voortschrijdende beschaving in Nederland is de participatie van vrouwen in het Hoger Onderwijs. In mannenbolwerken zoals de faculteiten Rechten, Psychologie en Medicijnen hebben de heren hoogleraren – ja, nog steeds in overgrote meerderheid heren – het percentage meisjesstudenten in de collegebanken de afgelopen jaren zien stijgen tot boven de vijftig. Ook aan technische faculteiten zoals Bouwkunde, Scheikunde, en Civiele Techniek is het vrouwelijk aandeel tegenwoordig aanzienlijk. Binnen een kwart eeuw heeft zich hier een revolutie voorgedaan. Het is daarom opmerkelijk dat het vak Informatica, dat in de jaren tachtig nog een relatief hoog percentage vrouwen had, inmiddels is afgezakt tot een vrouwonvriendelijke opleiding, zowel in getal als in imago. De slimme meid is op haar toekomst voorbereid, maar buiten de ICT sector.

In de geschiedenis van de emancipatie van vrouwen is de positie van IT, of Computer Science, uitzonderlijk en wisselend. Voor de eerste computer na de oorlog, de ENIAC (1946) van de Amerikaanse Navy, werd nagenoeg al het programmeren gedaan door vrouwen. Volgens historisch onderzoek van Adrienne van den Bogaard aan de TU Delft, werkten in 1952 vooral grote aantallen vrouwen aan de allereerste Nederlandse computers, de ARRA I en II van het Mathematisch Centrum in Amsterdam. Programmeren was uiterst secuur werk. Maar mannen waren de baas. Niet één van die vrouwen bleef voor een loopbaan in computers.

Midden jaren tachtig keken we jaloers naar de VS, waar 38 % procent van de Bachelor Informatica (vooral administratieve automatisering) studenten een vrouw was. Nederland bungelde onderaan in Europa. Informatica faculteiten die bij visitaties op hun feilen werden gewezen beloofden beterschap. In het HBO Informatica onderwijs werden video, communicatie, website design en textiele ontwerpen (CAD) opgenomen in het vakkenpakket. De opkomende, exclusief mannelijke, cultuur van action gaming werd gezien als barrière voor vrouwen. Tevergeefse pogingen werden gedaan om computerspelletjes apart voor meisjes te ontwikkelen.

De aanmeldingscijfers voor vrouwen stegen licht, maar bleven in tegenstelling tot de ontwikkeling in andere vakken zeer laag. Achteraf bleek ook in Amerika 1985 een hoogtepunt te zijn geweest. De Bachelor of Science cijfers liggen daar nu op rond de 20 % meisjesstudenten, en voor topopleidingen Informatica aanzienlijk lager, tot onder de 10 %. We moeten concluderen dat in allerlei Hi-tech vakken zoals de chemie en civiele techniek vrouwen steeds meer met computers werken, behalve in de informatica.

Hoe concurrerend is de Nederlandse ICT sector? En hoe zelfscheppend? Niet erg. Met uitzondering van enkele niches, lijken onze belangrijkste bedrijven sterk afhankelijk van technologische impulsen uit het buitenland. De ICT opleidingen moeten minder introvert zijn en een leidende rol opeisen. Iedere vijftien jaar vernieuwt de ICT zich en zijn er nieuwe kansen. Het aantrekken van vrouwelijk talent lijkt mij daarbij een prima graadmeter van succes in de volgende ronde.