Met 17 tot 23 zetels in de komende Tweede Kamer, volgens de laatste voorspellingen, is politiek noviet Pim Fortuyn een interessant fenomeen. Hij heeft zichzelf de leider gemaakt van een opstand van boze blanke mannen. Karakteristiek aan zijn politieke positie is dat vier van de tien hoogste posities op zijn kandidatenlijst worden ingenomen door medisch specialisten. Hij is daarmee de aanvoerder van de strijd van de witte jassen tegen de grijze pakken.

Fortuyn wordt niet moe te verkondigen dat de problemen in de gezondheidszorg spoedig zouden verdwijnen als de echte deskundigen, de specialisten, niet langer zouden worden gefrustreerd in hun heilzame arbeid door de nieuw gecreëerde klasse van managers en adviseurs, dragers van driedelig grijs. Hetzelfde geldt voor andere probleemgebieden. Zijn oplossingen voor veiligheid, minder bureaufuncties bij de politie, en voor het onderwijs, minder adjunct-directeuren en meer leraren, zijn overeenkomstig. De indelingen van politicologen schieten tekort. Fortuyn is geen Haider of Le Pen. Hij is niet een traditionele populist, hij roept ook niet om een ‘sterke man’, maar hij roept om een ‘slimme man’, de oplosser van alle problemen op basis van technische deskundigheid.

De grootste overeenkomst is met het Amerikaanse politieke fenomeen Ross Perot, de computer goeroe die in 1992 zoveel stemmen afsnoepte van de Republikeinen dat de progressievere Clinton president kon worden. Perot pakte kiezers af van alle partijen, maar vooral boze blanke mannen. Zijn lijfspreuk was: “Look under the hood (de motorkap) and if it’s broke, fix it.” De maatschappij wordt vanuit dit politieke standpunt gereduceerd tot een mechanisch systeem. De mannen in witte jassen, in overalls, in blauwe uniformen met pet doen de nodige reparaties. Wellicht op muziek van de Village People?

Wat kunnen al die medische specialisten van Pim Fortuyn bijdragen aan de Nederlandse politiek? Hun politieke bevlogenheid lijkt vooral voort te vloeien uit de frustraties van werkervaring in grote ziekenhuizen. Deze kampen, zoals andere grootgegroeide moderne organisaties als universiteiten, research laboratoria en ambtelijke diensten, met fundamentele bestuurlijke problemen. Hun belangrijkst product is eigenlijk kennis en het probleem is falend kennismanagement bij steeds toenemende eisen. Wezenlijk nieuw in dit type organisaties, en wezenlijk anders dan in welbekende industriële en ambtelijke organisatievormen, is de noodzaak een balans te vinden tussen drie soorten invloeden op het te leveren werk: de invloed van de professionele discipline, van de hiërarchie, en van de markt, ofwel de klant. Vertaald naar ziekenhuizen zijn dit respectievelijk de witte jassen, de grijze pakken en de patiënten. Dominantie van één van de drie invloedsfactoren is een recept voor een ramp.

De analyse van succesvol kennismanagement als het balanceren van de factoren professionele deskundigheid, hiërarchie en markt kan ook worden uitgebreid naar succesvol bestuur van een moderne samenleving. Een politieke positie die zich eenzijdig verbindt met professionele deskundigheid ten koste van begrip voor factoren als bestuur en markt zal soms slim lijken, maar zelden effectief zijn. Gezondheidszorg, veiligheid en onderwijs kunnen niet zonder hoogwaardige technologie, maar het zijn geen mechanische systemen. Voor oplossingen is altijd meer nodig dan slimme mannen in witte jassen.