De kredietcrisis leert ons dat oude technologische paden zoals schaalvergroting en intensivering van energiegebruik zijn doodgelopen. Het tijdperk van de industriële dinosaurussen die langs deze paden liepen komt ten einde. Zij zullen worden opgevolgd door zwermen van kleine ondernemingen naar het ontwerp van de eerste generatie zoogdieren die na de dinosaurussen kwamen: adaptief, creatief en Darwiniaans competitief. Ik overdrijf. Daar zullen nog wel een paar crises overheen gaan, maar duidelijk is dat de rol van kleine innovatieve bedrijven steeds belangrijker wordt om aan onze doelstellingen van werkgelegenheid en duurzaamheid te voldoen.

Wat weten we eigenlijk van het management van die kleine innovatieve bedrijven, waar we zoveel van verwachten? Het zijn de ontwerpbureaus, Internetbedrijfjes, geprivatiseerde R&D instituten, video game ontwerpers (2000 in Nederland volgens de laatste telling!), ontwikkelaars van software, ingenieursbureaus, en soms de als business unit opererende R&D-afdelingen van grote industriële ondernemingen.

Traditionele managementpraktijken zijn gebaseerd op verticale organisaties en zeggen ons niet zoveel over de organisatie van teams van creatievelingen. Wel lijkt het duidelijk dat in creatieve teams juist de horizontale structuur van groot belang is. Dat betekent motivatie en de interactie in het team. Will Wright, succesvol video game entrepreneur, zegt in de New York Times deze week daarover het volgende. Creatievelingen worden niet door hun functie of positie in de organisatie gemotiveerd, maar door hun interne aspiraties, hun eigen verborgen identiteit en passie. Het is de taak van de manager die te ontdekken en te stimuleren. Jaarlijkse functioneringsgesprekken zijn daarvoor onvoldoende. Passie voor het werk is een wonderbaarlijke vermeerderaar van alle prestaties. Diversiteit van rollen is van belang voor de interactie. Teamleden kunnen bijdragen als lijm (glue) of als oplosmiddel (solvent). Lijm is nodig om de communicatie in stand te houden en teamgenoten te motiveren. Oplosmiddelen zijn vaak irritant. Ze zoeken het conflict op, maar dat is even belangrijk voor succes als hun technische competentie. Denk aan Johan Cruijff in een lastige wedstrijd.

Naast de motivatie en de interactie in een creatief team is adaptatie, het leren van fouten, van groot belang. Will Wright benadrukt dat een team meer leert van mislukkingen dan van successen. In tegenstelling tot verticale organisaties moeten hier mislukkingen gevierd kunnen worden. (Zo is er een Nederlands IT bedrijf dat jaarlijks op feestelijke wijze de P.B.S. bokaal uitreikt aan de medewerker die in een project de meest exorbitante fout heeft gemaakt. P.B.S. staat voor plat-op-de-bek-smak.) De nadruk op het bestraffen van fouten vermindert het leervermogen van traditionele verticale organisaties.

Adaptief vermogen is het belangrijkste verschil tussen de dinosaurussen en de kleine zoogdieren van 70 miljoen jaar geleden. Het adaptieve en competitieve vermogen van kleine innovatieve bedrijven is nu onze beste hoop op een duurzame economische en ecologische toekomst. Geef de creatievelingen een kans.