Frits Prakke

Posts Tagged ‘crisis’

, , ,

De slimme stad

In Technisch Weekblad on maandag, oktober 12, 2009 at 20:04

Om de crisis te bestrijden ontbreekt het onze regering niet aan geld. Zie de begroting die op Prinsjesdag is ingediend. Nee, het ontbreekt aan goede initiatieven. Het is allemaal te centralistisch, te Haags. De Haagse fantasie laat zich te gauw beperken tot grootschalige subsidieprogramma’s, terwijl de huidige economische crisis zich juist in lokale knelpunten en misstanden openbaart. Wie in Den Haag het meeste politieke rumoer maakt komt het eerste aan bod voor de grootschalige subsidies. Daarom de Nationale Sloopregeling voor de Bovag, de macromane windmolenparken op de Noordzee waar altijd subsidiegeld bij zal moeten, en de zojuist aangekondigde 500 miljoen euro voor de nationale dubbelglasregeling onder de noemer lokaal klimaatbeleid. Die is voor huiseigenaren die nog steeds te lui waren om hun gasrekening goed te lezen. Deze regeling heet lokaal, omdat de lokale overheden als loket mogen dienen. Maar ieder werkelijk lokaal initiatief ontbreekt.

Het wezen van een structurele crisis als de huidige is dat oude wegen zijn doodgelopen: institutioneel, cultureel, economisch en technologisch. Nieuwe trajecten van oplossingen moeten worden gezocht. Minder grootschalig en meer bottom-up. Een mooi voorbeeld vind ik het project “Smarter Cities”. Dat is een initiatief van de City University van New York, het Urban Land Institute, het Brookings Institute en IBM. Een belangrijk thema is het beter benutten van de overvloed aan data die in moderne steden wordt verzameld. Doel is zonder geldverslindende bureaucratisering de dienstverlening aan burgers significant te verbeteren.

Toepassingsgebieden zijn verkeer, energiebesparing, veiligheid, gezondheidszorg, sociale diensten en onderwijs. Zo is het software programma CompStat een succesvol hulpmiddel gebleken voor de politie in New York om snel te reageren op onveilige situaties op straat. Het “311” klachtennummer in New York verwerkt 50.000 klachten per dag. De brandweer ontwikkelt met IBM een informatiesysteem waarin bouwkundige details en risicofactoren uit diverse stedelijke databases geïntegreerd kunnen worden doorgegeven aan ladderwagens op weg naar een brand. Dit soort informatie had vorig jaar in Nederland slachtoffers onder de brandweerlieden kunnen voorkomen bij de brand in de scheepswerf in De Punt, waar gevaarlijke stoffen waren opgeslagen.

Met behulp van Business Intelligence software ontwikkeld in het kader van Smarter Cities heeft de Sociale Dienst van Alameda County in California de bureaucratische verspilling zo weten te verminderen dat er nu per client meer tijd kan worden besteed en tegelijk miljoenen dollars worden bespaard. In Dubuque worden gas-, electra- en watermeters gekoppeld aan een IT systeem dat burgers informeert over hun dagelijks gebruik. De wachttijd voor het verlenen van een bouwvergunning in New York is teruggebracht van 40 naar 7 dagen.

Smarter Cities leert van de industriële ervaring met lean manufacturing, ooit geperfectioneerd door Toyota. De essentiële informatie wordt gebundeld en gebracht naar de werkvloer. Daar wordt stap voor stap de effectiviteit en dienstverlening verbeterd. Bottom-up, dat is de toekomst, ook lokaal.

,

Een kwart eeuw crisis in het hoger onderwijs

In Technisch Weekblad on maandag, september 16, 2002 at 20:27

De miljoenennota van deze week belooft weinig goeds voor het hoger onderwijs in Nederland. In de plaats van de door de verenigde universiteiten gehoopte impuls van 500 miljoen euro in de “kenniseconomie”, wacht er een nieuwe bezuiniging van 143 miljoen. Met uitzondering van het tweede paarse kabinet duurt dit proces van continue bezuiniging en de daar mee gepaard gaande verpaupering al meer dan een kwart eeuw.

Begin jaren zeventig werd op het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen al gesproken over het failliet van het Nederlandse systeem van hoger onderwijs. Het ooit voor exclusief onderwijs aan een elite ontworpen systeem faalde hopeloos in vergelijking met het buitenland waar het ging om te voldoen aan de steeds hogere eisen van stijgende aantallen studenten en de behoefte aan hoogopgeleiden op de arbeidsmarkt. Ik herinner me als de dag van gisteren een afstudeerplechtigheid in Delft met vijftig trotse nieuwbakken ingenieurs. De gemiddelde studieduur was meer dan twaalf jaar.

Na meer dan een kwart eeuw herstructurering, studieduurverkorting en bezuinigingen, meldt de krant deze week dat meer dan de helft van de afgestudeerden – aan de universiteit van Amsterdam zelfs tweederde – de voorgeschreven studieduur met meer dan 50 % overschrijdt. Nederland loopt internationaal nog steeds achter in het percentage 21-jarigen dat hoger onderwijs volgt. Waarschijnlijk zijn er nergens zoveel nog-niet-afgestudeerde 27-jarige studenten. Opvallend zijn de relatief gunstige prestaties van de kleinere en jongere universiteiten zoals in Maastricht, Tilburg en Eindhoven.

In Nederland wordt steeds het Amerikaanse hoger onderwijs, met name de topuniversiteiten zoals Harvard en Chicago, ten voorbeeld gehouden. Maar de bestuurlijke ingrepen lijken te stammen uit de voormalige Sovjet Unie. De kenmerken zijn grootschaligheid, centralisatie, gelijkschakeling en het aansturen op input in plaats van op output. De toegenomen bemoeienis van het ministerie heeft geleid tot een steeds uitdijende, nieuwe klasse van universitaire bestuurders, apparatsjiks, die nodig zijn om de regelgeving te vertalen. De gevolgen zijn verminderde aandacht voor de hoofdtaken zoals goed onderwijs en goed onderzoek, de perfide werking van wereldvreemde bureaucratische prikkels, en soms zelfs regelrechte fraude.

Het onvermogen van de Nederlandse overheid de unaniem gewenste verbeteringen in het hoger onderwijs door te voeren lijkt op het nationale onvermogen op het gebied van de gezondheidszorg en de WAO. Het gaat steeds om een snel en langdurig groeiend beroep van burgers op diensten die deels publiek, deels privaat zijn. Ook in andere landen zijn dit vaak probleemgebieden die niet zelden tot natte voeten of zelfs een dijkdoorbraak leiden. Maar in Nederland verworden ze tot een moeras, een situatie die iedereen verfoeit, maar waarin we met zijn allen gevangen zitten.

Er is behoefte aan goed doordachte, soms zelfs radicale veranderingsstrategieën die recht doen aan zowel de publieke als de private belangen. Voor het hoger onderwijs betekent dat in ieder geval veel grotere zelfstandigheid, concurrentie, en kleinschaligheid. Vouchers voor studenten, flexibilisering van arbeidscontracten en eigen kapitaal (endowments) kunnen daar een belangrijke rol bij spelen. Een kwart eeuw lang is de boodschap van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen geweest: minder geld en meer regels. De nieuwe regering, die een geheel nieuwe politiek ambieert, zal hopelijk in ieder geval die fout niet weer maken.