Als er ergens sprake is van geschiedenis in een stroomversnelling dan is het wel in de informatica. Tien jaar geleden heb ik met een commissie van deskundigen een visitatierapport geschreven over de kwaliteit van het informatica onderwijs aan 34 HBO faculteiten. In het eindrapport van meer dan 400 bladzijden kwam het woord Internet nog niet voor. Naast de waardering voor het talent en de gedrevenheid die we bij vele, niet alle, faculteiten aantroffen, was het algemene oordeel van de visitatiecommissie kritisch.

Informatica onderwijs bestond uit talrijke kleine eilandjes. Er was in zeer geringe mate sprake van interne integratie, uitstijgend boven een enge focus op een enkele specifieke en tijdelijke technische toepassingen. Vervolgens was er een gebrek aan externe integratie, oriëntatie op ontwikkelingen in de markt en klantgerichtheid. Kenmerkend was het oordeel van een computerfabrikant, dat afgestudeerde Nederlandse informatici categorisch ongeschikt waren voor functies waarbij innovatie of commercie een rol speelde. Daarvoor koos hij Ieren of Amerikanen. De visitatiecommissie oordeelde dat gebrek aan externe integratie in die tijd in hoge mate de weerspiegeling was van het gebrek aan innovatie en ondernemerschap van de werkgevers, de grote Nederlandse automatiseringsbedrijven. Deze profileerden zich vooral als uitzendbureaus van automatiseerders, als bodyshoppers.
Bij een recente nieuwe kennismaking met het HBO informatica onderwijs is mij gebleken dat het onderwijslandschap drastisch is veranderd. De apparatuur van 1993 is inmiddels verhuisd naar een museum. Het onderwijsprogramma is onherkenbaar en in ieder geval minder gefragmenteerd. Informatie, communicatie en ontwerp worden veel beter geïntegreerd.

Hoe hebben de werkgevers zich inmiddels ontwikkeld? De berichten over innovatie en ondernemerschap van de grote Nederlandse automatiseringbedrijven lijken na tien jaar nog even somber. De krant bericht dat het verliesgevende Getronics het inkrimpende Pink Roccade gaat overnemen. Aandelen worden geruild en topfuncties worden verdeeld. Maar ieder bericht over versterking van de marktpositie ontbreekt.

Andere berichten zijn evenmin inspirerend voor de student informatica. Onderzoekbureau Forrester (persbericht 11/10/04) oordeelt dat negen van de tien Europese telecommunicatie bedrijven ondanks mooie praatjes weinig aan innovatie doen. De uitzonderingen zijn in ieder geval niet Nederlands. Automatiseerder Cap Gemini gaat, in afwachting van een verbetering van de conjunctuur, de toenemende verliezen bestrijden met de verkoop van de noord-amerikaanse divisie, ter grootte van 10.000 medewerkers.

Dat het ook anders kan bewijst het qua oorsprong vergelijkbare Accenture in de VS. Deze automatiseerder heeft gekozen voor een in deze bedrijfstak nieuwe strategie waarbij risico’s van grote IT projecten gedeeld worden met opdrachtgevers via prestatiecontracten. Dit heeft geresulteerd in een groei in het aantal werknemers met 20.000 naar 103.000 in de twaalf maanden tot 31 augustus 2004. Over het komende jaar wordt een gelijke groei verwacht. En een winst van $ 1,35 miljard.

Inmiddels blijft in Nederland Getronics wachten op een verbetering van de conjunctuur. Als belangrijkste gevolg van de fusie met Pink Roccade wordt genoemd het schrappen van 1.150 banen. Over innovatie of verbetering van de dienstverlening wordt niet gesproken. De beperkingen van het Nederlandse informatica onderwijs zijn uiteindelijk de beperkingen van de informatica bedrijfstak.