Vijf jaar geleden op 11 september boorden twee gekaapte passagierstoestellen zich in de Twin Towers van het WTC in New York. In shock keek ik toe hoe de twee machtige torens vervolgens in elkaar stortten, eindeloos herhaald op de televisie. 2.973 Onschuldige mensen kwamen om het leven. De volgende dag kon ik niet helpen – déformation professionelle – me steeds opnieuw de vraag te stellen hoe deze gebeurtenissen tot geheel nieuwe technische ontwikkelingen zouden moeten leiden. Als de bestudering van innovatieprocessen ons iets leert, dan is het wel dat nieuwe noden tot nieuwe technische oplossingen leiden. Dat geldt ook voor militaire en veiligheidstechnologie.

Niet langer waren de langeafstandsraketten en tanks van de sovjets onze vijand. Zelfs geen guerrilla leger, maar cellen van fundamentalistische zelfmoordenaars waren de nieuwe bedreiging. Alle antitank kanonnen konden onmiddellijk naar het museum en die miljarden dollars voor de ontwikkeling van de reeds op de tekentafel plotseling hopeloos verouderde JSF konden op een veel betere manier benut worden. Iedereen kon dat op 12 september 2001 zien.

Het aantal Amerikaanse militaire gesneuvelden in de strijd tegen de terreur is volgens CNN deze week, precies vijf jaar later, gekomen op 2.974, één meer dan het aantal oorspronkelijke burgerslachtoffers. Tijd voor een evaluatie. Het is duidelijk dat we er niet in geslaagd zijn de verantwoordelijken voor de aanslag op het WTC ter verantwoording te roepen. Vijf jaar na de Duitse inval in Frankrijk en Nederland waren de Nazi’s verslagen en was Hitler dood. Ben Laden is nu nog steeds bezig met plannen voor zijn volgende terreuraanslag. Grote aantallen nieuwe slachtoffers in Madrid en Londen hebben we niet kunnen voorkomen. In Nederland werd Theo van Gogh op straat vermoord.

Zijn we er tenminste in geslaagd nieuwe technologie ter bestrijding van aanslagen te ontwikkelen? Het lijkt erop dat de reacties van de westerse regeringen weinig doelgericht en in ieder geval niet technisch innovatief zijn geweest. Nederland blijft honderden miljoenen euro’s investeren in de JSF. In een evaluatie meldt het Amerikaanse Department of Homeland Security (DHS), coördinator van het Amerikaanse antiterreur beleid, 25 “key accomplishments” in de afgelopen 3 jaar. De meerderheid betrof organisatorische verbeteringen, zoals het oefenen van rampenplannen met meerdere ambtelijke diensten. Slechts drie keer was er volgens CNN sprake van een technische vernieuwing. Dat betrof één data netwerk voor de uitwisseling van geheime informatie, toepassing van biometrica en verbeterde paspoorten. In totaal werden daarmee uit 44 miljoen buitenlandse bezoekers 950 illegale migranten betrapt, maar geen terroristen. DHS zegt dat er enkele miljarden dollars aan innovatieprojecten, bijvoorbeeld geautomatiseerde patroonherkenning, nog in de pijplijn zitten.

De grootste investeringen zijn gedaan in informatienetwerken. Maar dat geeft weinig hoop als we ons herinneren dat, twee maanden voor de aanslag op het WTC, wanhopige FBI agenten in Arizona per telefoon hun hoofdkantoor waarschuwden voor Arabieren die op verdachte wijze een lokale pilotenopleiding volgden, zonder interesse voor landingsprocedures. Zij kregen geen reactie, informatienetwerk of niet.