In de schaduw van de al vijf jaar voortdurende oorlog in Irak schuilt de dreiging van een Amerikaans-Israelische luchtaanval op de illegale nucleaire installaties in Iran. De ayatollahs willen de ooit in Nederland ontwikkelde centrifuge technologie gebruiken om uranium te verrijken voor een eigen kernenergie programma. Militair gebruik wordt ontkend maar internationale controle wordt ontdoken. Bij herhaling lezen wij in kranten dat hooggeplaatste bronnen in Washington en Tel Aviv een bombardement op Teheran ‘niet uitsluiten’. Dat is angstwekkende taal. Alle ingrediënten voor een internationaal onheilsscenario zijn aanwezig.

De Boston Globe van 10 juni meldt dat, om een dergelijke tragedie af te wenden, sinds kort in het Amerikaanse Congress de belangstelling groeit voor een alternatief plan, waaraan al een aantal jaren wordt gewerkt door fysici en politicologen van het Massachusetts Institute of Technology. Het plan behelst de bouw, in Iran, van installaties voor de verrijking van uranium, welke vervolgens onder verantwoordelijkheid van een internationaal consortium zullen opereren. John Thompson, voormalig Brits ambassadeur, en Geoffrey Forden, fysicus en voormalig wapeninspecteur, hebben aan MIT technische systemen ontwikkeld die gewaarborgd kunnen worden, in het bijzonder om te voorkomen dat de Iraanse ingenieurs het proces van de verrijking van uranium voor militaire doeleinden kunnen overnemen of kopiëren. Tussen haakjes: zou een Nederlandse universiteit bereid en in staat zijn op vergelijkbare wijze zelfstandig integrale beleidsalternatieven te ontwikkelen in kwesties van nationaal belang?

De strategische kern van het alternatieve plan van MIT is de keuze internationale conflicten niet te beheersen door de eigen wil op te leggen, maar door een platform voor overleg en samenwerking te scheppen, in dit concrete geval een internationaal consortium voor de verrijking van uranium. Deze strategische keuze vereist inzicht in de drijfveren van de vijand. Wil de regering van Iran ons vernietigen, of speelt, bijvoorbeeld, vooral de angst vernederd te worden? In dat laatste geval kan ieder begin van samenwerking, zoals in een consortium, en erkenning (in straattaal: RESPECT) leiden tot het op termijn verminderen van het conflict.

In 2005 waren de neoconservatieven in de regering Bush te druk met hun lijst van boevenstaten om enig vertrouwen te hebben in de bedoelingen van Iran. Het plan van MIT werd snel verworpen. Iran verwierp van haar kant een aanbod van Rusland om verrijkt uranium te leveren. Afhankelijkheid van productie in het buitenland was ongewenst.

Iran beschikte in 2005 over slechts 164 werkende centrifuges. Nu is het aantal 3.500. De internationale boycot en sancties hebben gefaald. Iran heeft niet definitief nee gezegd tegen een internationaal consortium. Vooraanstaande senatoren zoals Feinstein (Dem.) en Hagel (Rep.) zijn positief. De presidentskandidaten in de verkiezingen in november, McCain en Obama, zijn geen van beide belast met de neoconservatieve bagage van G.W. Bush. Valt het onheilsscenario af te wenden? De technologie is er klaar voor.