Een van mijn jeugdzondes was een liefde voor het amateurtoneel. Ik heb daar veel van geleerd. Terwijl onze opvoering van Oscar Wilde’s De Ernst van Ernst voorploeterde werd al snel duidelijk dat het ons als jonge acteurs ontbrak aan het vermogen de toeschouwers langdurig te boeien. De regisseur, een oude rot in het vak, wist daar wel wat op. Op willekeurige momenten produceerde hij in de coulissen het geluid van een luid klapperend raam. Als dat niet hielp kon hij ook – ongeacht de dramaturgische ontwikkeling – op willekeurige momenten het geluid van een blikseminslag produceren. Of was dat tijdens onze opvoering van De Vrouwen van Troje van Euripides? In ieder geval zat iedereen in de zaal na de donderklap onmiddellijk weer rechtop.

Politiek is ook theater. Het internationale politieke debat over duurzaamheid en klimaatbeleid ter voorbereiding van de APEC conferentie in Kopenhagen gaat steeds meer lijken op slecht amateurtoneel. De spelers komen op en spreken routineus hun teksten. Maar het vuur ontbreekt. De thema’s zijn verouderd. Waar blijft de nieuwe Euripides? Het debat over duurzaamheid is na een jaar kredietcrisis niet langer boeiend. Inhoudelijk dreigt de obsessie met onhaalbare lange termijn afspraken over CO2 uitstoot de pragmatische korte termijn aanpak van direct bedreigende milieuvernietiging te verdringen. Bijvoorbeeld lood en kwikvergiftiging, overbevissing en ontbossing. In Nederland lezen wij de wereld de les over lange termijn CO2 afspraken. Maar we staan toe dat Egmond aan Zee nog jaren lang zijn riool loost op het strand van de Noordzee. In alle landen is de noodzakelijke, direct uitvoerbare verdubbeling van de brandstofbelasting onbespreekbaar. (In Nederland zou die ook de chimaera van de kilometerheffing technisch overbodig maken.)

Er is dringend behoefte aan nieuwe aansprekende thema’s om het veeleisende theaterpubliek wakker te houden. De oude rot Al Gore heeft nog een oude toneeltruc uitgehaald door de introductie van uitstervende ijsberen en smeltende gletsjers in de coulissen. Maar dat is op den duur te willekeurig om te blijven boeien. Het thema duurzaamheid spreekt het grote publiek niet aan en klimaatverandering is te technisch om draagvlak te creëren.

De systeem dynamicus Jay Forrester, auteur van het eerste onderzoek van de Club van Rome over de uitputting der aarde in 1971 (en uitvinder van de RAM chip), verwerpt duurzaamheid als doelstelling. (Interview in Sloan Management Review, winter 2009.) Duurzaamheid is te conservatief. Forrester pleit voor (zoeken naar) evenwicht en overleven als doelstellingen. Hij ziet kansen in de huidige economische crisis, maar vreest politieke tegenwerking van economische machten die terug willen naar herstel van de oude situatie.

Zijn evenwicht en overleven de aansprekende thema’s die het publiek in de grote zaal deze maand in Kopenhagen wakker kunnen schudden? Prima, zolang de direct noodzakelijke acties tegen milieuvernietiging maar niet worden vergeten, en onze acteurs niet te amateuristisch zijn. Duurzaamheid exit.