Ajax zat deze zomer met twee niet-presterende toptalenten. Wesley Sneijder werd op de bank gezet en Rafaël van der Vaart werd verkocht aan de Hamburger SV. Dat leverde twee zeer boze voetballers op. Maar Sneijder scoort nu weer als vanouds en van der Vaart speelt de sterren van de hemel in Duitsland. Gaat dat ook zo met innovatie? De geschiedenis van de Amerikaanse computerindustrie lijkt daar een positief antwoord op te geven. In de jaren tachtig ontstond er een grote crisis bij IBM, de almachtige producent van grote computersystemen en jarenlang de meest winstgevende onderneming ter wereld. IBM kon ieder jaar kiezen uit de meest talentvolle ingenieurs die van de universiteit kwamen, zo ongeveer als de jeugdopleiding van Ajax kan kiezen uit de beste pupillen.

Maar door de komst van de PC en nieuwe netwerktechnologieën kwam IBM te staan voor miljarden aan verliezen. Gekozen werd voor een zeer radicale sanering. Tienduizenden boze ingenieurs en managers kwamen op straat te staan, maar vonden vervogens in grote aantallen een warm onthaal bij jonge bedrijven met een business model dat was toegesneden op de nieuwste technische mogelijkheden, zoals Sun Microsystems, Microsoft en Cisco Systems. Als niet gelijktijdig met hun groei IBM grote aantallen ingenieurs en managers van hoog niveau had ontslagen, was de spectaculaire ontwikkeling van de IT industrie in de Verenigde Staten in de jaren negentig niet mogelijk geweest. Deze mobilisatie van talent op grote schaal was naar mijn mening belangrijker dan de aanwezigheid van topkennis. Daarin liepen Japan en Europa, ook het Nederlandse Philips, niet achter. In Nederland worden boze ingenieurs eerst op een zijspoor gezet en vervolgens in de VUT.

Anno 2005 is Microsoft de almachtige IT onderneming. Al jarenlang kan Microsoft kiezen uit de meest talentvolle ingenieurs die van de universiteiten afkomen. Maar de vergelijking met IBM in 1985 dringt zich op. De ontwikkeling van informatietechnologie gaat in een richting waarin de onderneming geen monopolie heeft. De winstgevendheid staat onder druk. Meer dan 120 managers verdienen een miljoen dollar per jaar, maar op de arbeidsvoorwaarden van de jonge generatie wordt beknibbeld. Aandelenopties leveren de laatste jaren niets op. Business Week meldt dat in de doucheruimtes van het bedrijf het beleid van altijd gratis handdoeken is geschrapt.
Er zijn 2.000 blogs van werknemers van Microsoft, waaronder een groot aantal kritisch en boos. De boosheid richt zich op een teveel aan bureaucratie en een gebrek aan kansen om zich als ingenieur rechtstreeks bezig te houden met innovatie. Alle energie gaat in de verdediging van bestaande monopolieposities van Microsoft. Dat betekent defensieve in plaats van meer uitdagende baanbrekende innovatie. Concurrenten die de nieuwe golf in informatietechologie vertegenwoordigen liggen op de loer. Google heeft naast de hoofdvestiging van Microsoft een nieuw laboratorium gebouwd. Meer dan 100 ingenieurs zijn reeds overgelopen. Studenten van de best universiteiten verkiezen dit jaar Google. IT in de VS wordt in tegenstelling tot Nederland gedreven door concurrentie op de arbeidsmarkt en door boze ingenieurs. Moet Philips leren van Ajax?