Als bedrijfsadviseurs innovatie gaan prediken is er alle reden om extra behoedzaam te zijn. Deze week kwam er weer zo’n persbericht uit van een gerenommeerd adviesbureau – dat om fair te blijven hier maar even naamloos moet blijven – met een eigen onderzoek over succes en falen bij innovatieprojecten van Nederlandse bedrijven. Ik zie het voor me. Gert, Henk-Jan en Max zitten deze week toch op de beach. Laat ze maar onze kaartenbak induiken om bedrijven te bellen over hun innovatieprojecten. Dat levert op zijn minst een persbericht op met onze naam, en wellicht een aantal interessante leads bij potentiële cliënten.
Dit soort onderzoek zegt meer over de toevallige samenstelling van de kaartenbak van het adviesbureau dan over innovatie. In casu bleken 63 procent van de innovatieprojecten zich te richten op verbetering van de kwaliteit van de bestaande dienstverlening. Tweederde van de bedrijven schakelen externe adviseurs in, vooral bedrijfsadviseurs en softwarebureaus. Slechts een kwart van “alle” innovatieprojecten in Nederland is succesvol. Zouden dat dezelfde bedrijven zijn die geen adviseurs in huis hebben gehaald, denk ik dan. Maar dit soort nadere analyses ontbreken jammer genoeg. De oorzaak van falen van innovatie bij de onderzochte bedrijven is “vaak” een gebrek aan visie en strategie en draagvlak onder de medewerkers. Tja, maar welk bureau zou nu toevallig adviesinstrumenten aanbieden om dat soort kwaliteiten in een bedrijf te helpen ontwikkelen?

Echt ernstig is dat de suggestie wordt gewekt dat succesvolle innovatieprojecten het resultaat zijn van het inschakelen van externe bedrijfsadviseurs op het gebied van visie, strategie en draagvlak. Innovatie vergt veel meer. Het is wel waar dat bij technische ontwikkelingsprojecten, volgens baanbrekend onderzoek bij NASA over vele jaren, technisch succes afhankelijk is gebleken van de bereidheid van het projectteam om extern technische adviezen in te winnen. Goede ingenieurs zijn nu eenmaal ook beter op de hoogte van welke collega’s meer weten dan zijzelf. Maar innovatie inclusief succesvolle implementatie, die meer is dan succesvolle technische ontwikkeling en die uitstijgt boven diffusie van reeds bewezen technische vernieuwingen, is minder afhankelijk van kennis en meer van ondernemerschap.
Echte innovatie in een bedrijf is gebaseerd op ondernemerschap. Ondernemerschap is niet op projectbasis te koop bij adviesbureaus. Het heeft te maken met risico’s nemen en het aanvaarden van mislukkingen om in tweede, derde of desnoods vierde instantie toch boven te komen drijven. Dat valt niet te leren van een adviseur, maar moet vastgelegd worden in de genen van een bedrijf. Bedrijven moeten bereid en instaat zijn de voorwaarden te scheppen voor hun ingenieurs om te kunnen falen. Vooral voor bedrijven met gevestigde markten is dat moeilijk. Nederlandse en Europese ondernemingen en ingenieurs lijken er meer moeite mee te hebben dan Amerikaanse. Maar het is de enige weg naar succesvolle innovatie.