Maandagochtend 9 december sprak Lester Thurow, gevierd hoogleraar economie en management van het Massachusetts Institute of Technology, in de Ridderzaal in Den Haag de jaarlijkse Innovation Lecture uit voor een gezelschap van industriëlen en hoge beleidsmakers. Zeg maar, de ridders van het Nederlandse innovatiebeleid. Op aangeven van het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken hield hij een inspirerend betoog over het overbruggen van de kloof in innovatie tussen Nederland en Amerika: “bridging the gap”.

Al luisterend moest ik denken aan mijn eerste ontmoeting met Lester Thurow, decennia geleden, tevens mijn eerste academisch conflict. Hij was de jongste hoogleraar aan MIT’s Sloan School, met een gevreesde, scherpe tong, econoom met zijn eigen televisierubriek op Boston’s Channel 2. Thurow stond nog laag op de academische ladder, maar ik stond op de allerlaagste trede. Ik moest, pas afgestudeerd in Nederland, een paper verdedigen om toegang te krijgen tot het PhD programma. Thurow zat in de toelatingscommissie.

Mijn paper ging over exportbevordering. Ik presenteerde het met enige trots, want dit was toevallig in Nederland mijn afstudeeronderwerp geweest. Thurow veegde het met dédain van tafel. Zijn staccato commentaar was: teveel verwijzingen naar niet relevante auteurs, teveel boekenkast, teveel dilemma’s, geen harde keuzes voor beleidsmakers en dus waardeloos. “President Nixon would be very unhappy with this.” Welkom in de USA, dacht ik.

Het conflict was uiteindelijk een zeer waardevolle les in het verschil tussen de wetenschapsopvattingen tussen Europa en de Verenigde Staten, dat, los van bevestigende uitzonderingen, algemeen geldt in vakgebieden zoals management, economie, psychologie, en wellicht ook technologie. In brede lijnen zijn de Europeanen meer geïnteresseerd in uitvoerige probleemanalyses en Amerikanen in uitgewerkte oplossingen. Smalend zeggen de Amerikanen van Europese werkstukken dat ze teveel op input en te weinig op output zijn georiënteerd. Harry Truman deed ooit een verzoek om een econoom met slechts één hand, omdat hij nooit meer wilde horen over enerzijds en anderzijds. De Europese wetenschapper op een internationaal congres wordt wanhopig om na zijn referenties aan Max Weber en Stuart Mills van Amerikaanse toehoorders in de zaal de vraag te krijgen hoe lang deze mensen eigenlijk al dood zijn.

De Amerikaanse manier van wetenschapsbeoefening heeft overigens sterke parallellen in de Amerikaanse manier van management en het beleidsdenken. Filosofisch heet dat de school van het pragmatisme, al dekt dit niet de hele lading. Uiteindelijk heb ik daar grote waardering voor gekregen, zonder mijn eerste liefde ooit op te geven, noch mijn gelijk in dat eerste conflict. Verschillen in kwaliteit tussen individuele wetenschappers zijn vaak belangrijker dan hun herkomst. Als wetenschap vooral een middel moet zijn om het maatschappelijk debat verder te brengen, dan is het vaak beter om scherpe conclusies en acties met elkaar te confronteren dan probleemanalyses uit te wisselen. Van een mislukte actie valt meer te leren dan van gebrek aan actie. Dat laatste wil nog wel eens het gevolg zijn van een teveel aan analyse en twijfel. De Innovation Lecture van Thurow maandag in de Ridderzaal heeft daar zeker niet aan geleden. Dat leidt gemakkelijk tot conflict. Maar juist van conflict kan je leren.