Technisch Weekblad signaleerde vorige week de opmerkelijke populariteit van de postacademische trainingen in psychologische en sociale vaardigheden van het KiviNiria Center of Excellence. Enige kritische kanttekeningen worden daarbij door Christian Jongeneel geplaatst bij de onderdelen neurolinguïstisch programmeren, in Nederland vooral bekend van Emile Ratelband. Cursisten worden in groepsverband geleerd een positiever beeld van zichzelf te hebben.

Maar waar het mij hier vooral om gaat is de moeite die het reguliere hoger onderwijs, al of niet technisch, heeft met het inpassen, in een vierjarige studie, van leerstof die niet is gebaseerd op het wetenschappelijke en professionele paradigma van de gekozen discipline. Dit is een manco dat evenzeer geldt voor werktuigbouw en chemie als voor rechten, medicijnen en economie. Vier jaar hoger onderwijs betekent daarom vaak meer een intellectuele verenging dan een verbreding.

In Nederland zien we onder studenten die het gemis voelen vaak een behoefte aan extra afstudeervakken zoals filosofie, sociale psychologie of marketing. Dat is meestal een soort vreemdgaan. Amerikaanse universiteiten lijken mij door de latere specialisering en het rijkere aanbod van keuzevakken hier een voorsprong te hebben. Het meest populaire keuzevak aan Harvard University dit jaar is Positive Psychology met 855 studenten, dat is zelfs meer dan Economics 101 (669 studenten). Op meer dan 100 andere Amerikaanse universiteiten wordt een vergelijkbare series van colleges aangeboden.

How-to en self-help worden niet geschuwd. Halverwege een college dimmen de lichten. Professor Ben-Shahar vraagt de studenten een aantal minuten te mediteren, met volledige aandacht voor hun ademhaling en ontspanning van het lichaam. Doel van het vak is “the creation of a fulfilling and flourishing life”. Ik kan dat in alle ernst niet vertalen. In totaal zijn 1.400 Harvard studenten, ongeveer een vijfde van alle undergraduates, ingeschreven in de colleges van Ben-Shahar.

Belangrijk is dat Positive Psychology als een volwaardig academisch vak wordt gegeven. De verplichte literatuur is veeleisend en bestaat uit toonaangevend wetenschappelijk onderzoek. Kritische reflectie is een integraal onderdeel van de leerstof. De eisen aan experimenteerwerk en scripties zijn hoog.

Ik verwacht dat dit ook geldt als vergelijkbare vakken worden gegeven aan faculteiten Psychologie in Nederland. Ook een wetenschappelijke behandeling van neurolinguïstische programmering is niet ondenkbaar.

Het probleem ontstaat als het vak psychologie in snippers van enkele dagen als training wordt gepresenteerd aan ingenieurs ter compensatie van een ontbrekende bredere, voorafgaande academische vorming. Zoals de Engelse technologiefilosoof Mike Cooley mij ooit bezwoer, ‘…. education is for humans, training is for dogs.” Dit soort cursussen psychologie leiden niet tot de intellectuele verbreding die ingenieurs zoeken. De deur staat dan open naar dubieuze uitbuiters zoals de Scientology and Landmark organisaties. Voor het Nederlandse Hoger Onderwijs in zijn geheel ligt de oplossing, lijkt me, in een minder rigoureuze vroegtijdige specialisatie gepaard aan een bredere wetenschappelijke vorming.