De huidige economische recessie geeft voeding aan een algemeen pessimisme, nostalgie en soms zelfs aan regelrechte reactionaire oprispingen. Nu de Nieuwe Economie niet de beloofde gouden bergen heeft opgeleverd verbaast het me hoeveel overigens weldenkende mensen terug willen naar vroeger. Ze verlangen terug naar de gulden, verwerpen de ontwikkeling van een grotere, sterkere Europese Unie en wanhopen aan verdere globalisering van de wereldeconomie. De grenzen moeten dicht. Ze klagen dat de KLM binnenkort niet langer onze eigen nationale luchtvaartmaatschappij zal zijn. Of dat steeds meer R&D plaatsvindt in China. Het lijkt bonton om te beweren dat we met de aanvaarding van globalisering onze beschaving verkwanselen. Maar de kwaliteit van onze beschaving heeft juist altijd gelegen in het openstaan voor diverse culturen en invloeden uit verre landen.

Globalisering is niet een uitvinding van de go-go nineties. Globalisering is het gevolg van een langdurige technologische ontwikkeling. De kern daarvan is het mogelijk maken van effectieve informatienetwerken over steeds grotere gebieden. De uitwisseling van informatie gaat gepaard aan economische en culturele uitwisseling. Welvaart en beschaving zijn daarvan uiteindelijk het gevolg.

Het rijk van keizer Darius I van Perzie was 2500 jaar geleden het grootse op aarde dankzij de ontwikkeling van een informatienetwerk op basis van koeriers te paard, die honderden kilometers per dag aflegden. De basis van het Romeinse rijk was het wegenstelsel. De VOC was – ook – een uniek informatienetwerk. Moderne Europese staten kwamen tot stand dankzij spoorwegen en telegrafie. Nu staat het Internet, nog relatief in zijn kinderschoenen, aan het begin van de nieuwste technologische envelop.

De term historisch determinisme komt me niet gemakkelijk over de lippen, maar het lijkt moeilijk te bestrijden dat de ontwikkeling van beschavingen nauw verbonden is met de technologische ontwikkeling van informatienetwerken. Die ontwikkeling is niet probleemloos of gelijkmatig, maar wel moeilijk omkeerbaar. De duistere vroege middeleeuwen waren het gevolg van een afbraak van informatienetwerken. China en Japan hebben eeuwen van verpaupering gekend tengevolge van de bewuste sluiting van hun grenzen. De laatste periode in de moderne tijd van belangrijke teruggang in de trend naar globalisering, althans gemeten naar de omvang van de internationale handel, waren de donkere jaren 1914-1945.

Deze redenering volgend is het opmerkelijk dat de ultieme regering van de gehele wereld, de Verenigde Naties – de culminatie van de ontwikkeling ingezet door Darius I – nauwelijks betrokken is geweest bij de vormgeving van de ultieme netwerktechnologie, het Internet. Maar daar komt verandering in. Van 10 tot 12 december organiseert de VN een topconferentie in Genève over de Informatie Samenleving. Zestig staatshoofden worden verwacht. Zij zullen praten over voorstellen van de Secretaris Generaal van de VN, Kofi Annan, het Internet te ontwikkelen voor doelstellingen op het gebied van wereldwijde e-education, e-health, en e-government. In de ontwikkeling van deze vorm van globalisering, een wereldomvattend informatienetwerk, ligt de toekomst van de VN, en onze toekomst.